BOOKS: Bidden en Vallen,
Roman door Henk van Straten

Ebiddenen prachtige roman, met kunstig verweven personages waarbij levensthema’s op vlijmscherpe wijze blootgelegd worden.

Ik voelde me oprecht vereerd toen Henk van Straten vroeg of ik zijn boek alvast wilde lezen. “Maar dan vind ik het wel leuk als je opschrijft wat je ervan vindt” voegde hij er aan toe,….

Ai… ik ben gek op lezen, maar ik ben zelf geen schrijver en ben verre van een literair onderlegd recensent…sterker nog, hoe gek ik ook op boeken ben (vooral historische romans; boeken over doen in plaats van denken ); ik heb een uitgesproken afkeer van de zogenaamde ‘literatuur’.

Die is ontstaan door de verplichte lijst op de middelbare school. Voor die tijd verslond ik alles met letters en lemniscaten. Maar door de verplichte lijst veranderde mijn kijk op lezen drastisch. De boeken die ik móest lezen hadden grof gezegd één ding gemeen. Op de één of andere manier kwam ik in die boeken, waar de drank dikwijls vanaf droop, altijd in scenes terecht waarbij een man van rond de 50 middenin zijn midlifecrisis met een kater en een depressie onder de douche de zinloosheid van het leven in het algemeen en de nutteloosheid van het zijne in het bijzonder staat te overpeinzen. Waarbij hij met bonkende kop de ellende in zijn nietszeggende wereld van mislukte dromen en niet uitgevoerde plannen in het doucheputje afgevoerd ziet worden, starend naar zijn in alle facetten slappe lijf. Uitzichtloze breinherkauwerij van lethargische ellende en liefdesonmacht, waarbij te expliciete seksuele fantasieën en frustraties de destructieve deserectie compleet maakten.

Al met al niet echt een wereld waar je als pubermeisje graag in wegdroomt.

Hoofdpersoon Tom, vertegenwoordiger van  het luxe horlogemerk Omega, lijkt al direct vanaf bladzijde één mijn jeugdtrauma te voeden. Alles aan die man is moedeloos en beneveld. Hij is de  ultieme ‘we komen niets te kort, maar is dit alles’-man. Zijn zakenreis naar Hongkong zou voor verlossing moeten zorgen maar dat loopt helaas anders.  Tijdens de boekpresentatie geeft schrijver Henk van Straten toe de man zelf ook niet te begrijpen en te mogen. Dat troost mij enigszins.

Humor
Maar gelukkig is Tom veel meer dan alleen die uitzichtloze douchebeurt! Het goede nieuws is namelijk dat de bizarre dingen die Tom meemaakt of zelf onderneemt meer dan genoeg spanning geven om vol enthousiasme door te lezen. Hier en daar zijn de situaties waarin hij belandt zelfs ronduit grappig. Als hij letterlijk de pas afgesneden en ingehaald wordt door die etterige collega bijvoorbeeld, zou je zo in schaterlachen uitbarsten als het geheel niet zo wrang was. Het is een soort DonaldDuck-achtige sympathie die je wel voor hem en zijn geklungel moet ontwikkelen. Waarbij je met hem vurig hoopt en bidt voor het vallen van Guus Geluk. Een gebeurtenis die overigens uiteindelijk in het boek geheel niet de zegen en glorie brengt die je erbij bedacht.

Het boek heeft een prettige toon met hier en daar humor, spot en ook zelfspot.  In het stuk over Toms vrouw bijvoorbeeld, als ze bij haar yoga docent bedrogen uitkomt. Je kan niet anders dan er stiekem om lachen, als was het een anekdote uit Boccaccio’s Decamerone.

Naast Tom zijn er nog een aantal andere belangrijke personages, die allemaal (overzichtelijk, ik houd er zo van) hun eigen ruimte krijgen voor hun verhaal. Maar daarmee heel kunstig vervlochten het verhaal en de persoon van Tom meer vorm geven. Allemaal worstelen ze met hun eigen zingeving en hun rol in het toneel. Zijn vrouw Els, zijn zwager Chris en diens vriendin Anne en  dan nog Farid, de kickbokser. En allemaal zoeken ze. En allemaal vluchten ze (daar is het tenslotte literatuur voor). Van drank tot Boeddha, van seks tot sport. Zelfs zoonlief vlucht tenslotte in een opwelling naar zijn oom. Die vluchten hebben bijna zonder uitzondering iets impulsiefs en onbezonnens en daardoor iets destructiefs. Een werkelijk lange termijn plan ontbreekt (ik weet het, ik ben altijd  letterlijk en figuurlijk te nuchter voor literatuur 😉

De belangrijkste opwelling in het boek, waarmee alle gebeurtenissen in gang worden gezet en het verhaal gaat lopen,  is van Tom die zich in een vlaag van lustverbijstering door een onbekende Marokkaanse jongen in het park laat pijpen. Hoewel dat in de ruimdenkende literaire wereld nou zo’n schokkend drama niet zou moeten zijn, is het dat in het leven van Tom wel. De jongen heeft het gebeuren namelijk op zijn telefoon vastgelegd en neemt naast ‘t visitekaartje van Tom ook diens zeer kostbare Omega Seamaster horloge mee.  Dit zet de stroom van verzwijgen, liegen, onmacht, schuldgevoel, miscommunicatie, onbegrip en verwijdering definitief in gang.

Schrijfstijl om van te smullen
Het mooie aan het gebeuren in het park is de schrijfstijl van Van Straten. De beklemmende onontkoombaarheid waarmee hij het beschrijft. Het is wat het is… seks om de seks. Niets romantisch aan.  Buiten…maar niet op een mooie plek. Geen erotisch plaatje zoals een zee met golven van extase en schuimende koppen. Het is een in een park, een nietszeggend stukje groen achter een bankje bij een stroomhuisje. Koud, kaal en kattig. Goedkope bevrediging van huidhonger en leefleegte.  Waarbij je voelt hoe het voor Tom eigenlijk al niet meer tegen te houden is, nog voor het echt is aangeboden. Al van te voren wil Tom niet, wil hij het terugdraaien. Spijt nog voor de zonde. Het zaad is al zuur voor er gezogen wordt. Maar hij laat het gebeuren. Hij staat het toe. Niet in staat te weerstaan.

Ook de eenzaamheid daarna, de geestelijke isolatie, is prachtig in beklemmende zinnen gevangen door de schrijver.  En niet alleen bij Tom. Ook bij de andere personages in hun onvermogen tot communicatie met elkaar. Misschien omdat ik ouder en wijzer ben geworden dat gedachtensporen, observaties en overpeinzingen me meer weten te behagen, maar waar ik helaas nog genoeg boeken lees die ik onverteerbaar vind, heb ik me in dit werk geen moment verveeld.  Het spelen met de tijd en de sprongen die gemaakt worden door de chronologie heen, kloppen. Met knappe breekpunten en overgangen dragen ze bij aan de beklemmende sfeer en de stukjes die op hun plaats moeten vallen zonder de lijn in het verhaal ooit storend te onderbreken.

Mooi is ook het spel met de man die weliswaar niet dé hoofdpersoon is maar er wel dicht tegen aan zit: Chris. De schrijver die het hele boek nauwelijks tot schrijven komt  maar waarvan je je aan het eind bijna afvraagt of hij niet degene was die het boek schreef. Pijnlijk is zijn houding naar Anne. Henk van Straten weet me in de beschrijving van hoe hij met haar (en haar ambities) omgaat zeer te raken. Mooi is het stuk over de mislukte spiegelroman van Chris.  Met vervolgens als Droste effect Chris’ jaloersheid op een schrijver die met enkel een mooie kop als opgefokte allochtoon de talkshows meer pit mag geven. Schrijvers die op social media elkaar aanspreken met grappige bijnamen zoals ‘mooie recensie, majoor’. En Anna die contact met hem zoekt naar aanleiding  van een schrijver die op TV over zijn overleden zoon vertelt. Het stuk toverde regelmatig een glimlach op mijn gezicht.

Bijzonder is  het moment waarop Chris vanuit de tuin naar het huis kijkt, het perfecte plaatje, dat van buitenaf nog zo stevig lijkt te staan, maar waarbinnen het leven zelf is ingestort en de dromen onder de druk van de realiteit zijn bezweken. De pijnlijke samenvatting van al het versluierd onvermogen.

Functionele Pijpbeurt
De pijpbeurt waarmee het verhaal aftrapt, blijkt later in essentie meer te zijn dan alleen maar het teweeg brengen van een goed shock moment. Wie ervoor open staat kan verderop in het boek de analogie zien waardoor hij nog meer bestaansrecht krijgt…functioneel naakt. Ook Chris neemt namelijk een beslissing die tot kortstondig geluk leidt. Een beslissing om een directe behoefte te bevredigen ten koste van eventuele  latere gevolgen zoals een breuk met zijn familie. Door het verhaal te schrijven laat hij zich als het ware pijpen door zijn leespubliek waar zijn opgespoten verhaal gretig aftrek vindt. En dat bevredigt hem dusdanig dat hij de consequenties voor lief neemt. (vergeef me de te makkelijke woordspelingen). De honger naar iets onbestendigs, iets dramatisch, iets groots.

Daniel Craig in Coma
Ronduit prachtig is het stuk waarbij Tom in zijn coma met Daniel Craig een Purgatorium-achtige reis aanvaardt… De onderdompeling in afstandelijke aanschouwing. Je bent wie je bent afhankelijk van door wie je wordt gezien. Je bestaat bij de gratie van de interpretatie door anderen.

Adil
Het laatste hoofdstuk gaat over Adil. In tegenstelling tot zijn broer Farid, die consequent omschreven wordt als halfbloed, wordt hij neergezet als ‘de Marokkaan’. Het hele boek lang is hij de slechterik. De troublemaker. Geen idee of het ook überhaupt ergens de bedoeling is geweest van de schrijver, maar in de korte beschrijving die daar aan hem gewijd is, valt Farid als het ware door de mand en lijkt Adil plots de meest daadkrachtige figuur uit het boek en groeit  uit tot mijn lieveling. Hoe slecht het ook was wat hij deed, hij deed iets. En aan het eind van het boek is hij de enige die heel bewust (een opwelling kan je zijn actie nauwelijks noemen) het heft in eigen hand neemt. Zelf actief zijn ellende een halt toeroept en de regie neemt. Niet laf accepteert, niet bidt en valt, maar springt.

“De bielzen telden op. Of ze telden af…hij schermde met zijn skateboard zijn gezicht af.”

Bidden en Vallen is een fantastische roman. Van schrijnend verdrietig tot ronduit grappig. Waar bijzonder kunstig de karakters in aparte beschrijvingen toch volkomen met elkaar verweven worden. Waar de contact armoede tussen de personages onderling  voelbaar is. Waar ieder deel over een bepaald personage steeds voor verrassende wendingen zorgt in wat bloot wordt gegeven over dat karakter zelf, dan wel over het karakter van een ander personage. Een meesterwerk waar je voor ieder personage steeds gedwongen wordt je oordeel bij te stellen. Het is (en dat is een goed teken) een boek dat je niet uit wilt lezen en als het dan toch uit is, eigenlijk gelijk opnieuw wilt lezen.

 

Meer over Henk van Straten!

Bidden en Vallen is in praktisch alle boekhandels te vinden en kan ook online besteld.

tumblr_nx1fwqgMDS1s4alpuo1_500

Dit bericht is geplaatst in Books met de tags , , , , , . Bookmark de permalink.

Reacties zijn gesloten.