Vierkante Ogen,
Column voorgedragen bij het Ministerie van OCW, April 2017
Bijeenkomst over de voor- en nadelen van digitalisering in de klas.

Mijn naam is Lieke Lamb, Innovatie Ambassadeur, TrendStrateeg en Spreker. Ik houd mij bezig met technologische ontwikkelingen en hun impact op de maatschappij, om zo organisaties op weg naar de toekomst te helpen met visies, strategieontwikkelingen, beleidsplannen etc.

Ik woon op twitter (verslaafd schijnt het,.. tja wat heet… verslaafd aan communicatie …verslaafd aan praten met anderen ..aan contact….en verslaafd aan lezen en kijken.. verslaafd aan het nieuws, verslaafd aan het leven!)
Ik ben tevens moeder van 4 pubers.
Ik weet niet of u goed naar mijn ogen heeft gekeken. Ik weet ook niet of het echt goed te zien is, maar ze zouden vierkant moeten zijn.

Onklikbaar
Dat gegeven verraadt  dan ook direct mijn leeftijd. Want onze hele generatie kreeg vierkante ogen. Wij allemaal! De schuld van de TV  En we werden ook allemaal enorm agressief. Dat kwam onder andere door The A-team. U weet wel  die groep potige inhuur-helden.  En door MacGuyver  en door nog meer van zulks. Ik herinner me enquêtes die we op school in moesten vullen over wat en hoe vaak we keken. ‘Voer voor statistieken’ gromde mijn vader als we erover vertelden. Ik herinner me een gesprek van mijn moeder met een buurvrouw naar aanleiding van een artikel wat toen verscheen over vierkante ogen. Ik was er verbaasd over. Ik was in de leeftijd dat ik wel begreep dat je van stiekem ‘s avonds lezen in het donker heus niet per direct je ogen verpestte. Iets waar ik als jong kind zo veelvuldig voor was gewaarschuwd. En ik begreep ook dat de gekke bek die je trok heus niet bleef staan als net de klok sloeg. Angst constructen om kinderen sociaal of cultureel gewenst gedrag bij te brengen.  En toch keek ik even…. in de spiegel …naar mijn ogen ..niets vierkants kunnen ontdekken. Wel vroeg ik me recalcitrant  af wat ouderen zouden krijgen van al het krant lezen dat ze deden. Was het niet oa Plato die zich tegenstander toonde van de geschreven tekst? Omdat er zodoende binnen de communicatie dimensies verloren zouden gaan.  Evenals Socrates die vond dat geschreven woorden, zonder aanwezig gesprek, zonder aanvulling van kennis uit het hoofd, overgeleverd werden aan niet bedoelde interpretaties. Schrijven was dom vermaak. Zou te veel lezen ten koste zou gaan van ons geheugen? Waren we als mens gedoemd te ‘verdommen’ zodra we het schrift zouden introduceren en dingen op die manier zouden vastleggen in plaats van traditioneel een beroep doen op onze eigen hersenen? De discussie over de introductie van de rekenmachine (sinds wanneer kunnen en  mogen kinderen die in de klas bij zich hebben?) laat ik verder rusten.

Tegenwoordig zitten we met een generatie Screenagers. Een generatie die niet beter weet dan dat alles op een schermpje te bezichtigen is. Die heel goed weet dat er  naast boeken ook digitale pagina’s bestaan. Gevolgd overigens door een generatie die slechts weet dat er naast digitale pagina’s ook ergens zo iets bestaat (of heeft bestaan)  als boeken. Dat er ooit een telefoongids was .. en een stratengids…onklikbaar….!

Digtal Natives
Talloos zijn inmiddels de onderzoeken over het beter verwerken van informatie als deze niet digitaal maar gewoon op papier zou zijn. Over de nachtrust die verstoord zou worden door schermlicht of sociale druk en onrust, de ontwikkeling van de hersenen die ingeperkt zou worden door digitale vormen van input. De verslaving ligt op de loer. Ikzelf doe als moeder ’s avonds in plaats van het licht soms de wifi uit..

Het mooiste was nog een onderzoek, ik meen vanuit Oxford, van enkele jaren terug waar een tijdschrift gigant mij eens mee om de oren sloeg: dat onderzoek claimde dat jongeren tussen de 12 en 18 het liefste nog gewoon van papier lazen in plaats vanaf een ipad. De ipad!!  (we hebben hem sinds 2010, dus nog geen 10 jaar).  Dus 12 tot 18 jarigen waren toen geen (en zelfs nu zijn 12 jarigen dat nog niet ) ‘Digtal Natives’. Ze werden geboren in het pre-ipad tijdperk. En toch zijn zíj inmiddels de Youtube generatie, waar de Hitkrant zijn papierpers voor stop heeft gezet.!! En het bleek niet het enige tijdschrift dat pijn leed door de jongeren. Laat staan de jonkies, de peuters,  die wel echte ‘Digital Natives’ zijn! Van hen zijn schattige filmpjes te vinden online (ja inderdaad op dat Youtube dus) dat ze op hun moeders Margriet of Viva klikken en swipen om een foto te vergroten en dan met teleurgestelde stem zeggen “kapot”. Ze lezen helemaal niet liever van papier. Als ze überhaupt al graag lezen.

Als Trendwatcher bepleit ik altijd dat het niet het concept is, dat door de eeuwen heen verandert, (op dat niveau verandert er weinig) maar de verschijningsvorm. Een digitale snapchat in plaats van een foto, een foto in plaats van een direct klaar Polaroid, een dia, een schilderij, een rotsschildering…

Een smartphone in plaats van een iPad, een boek, een pen, een krijtje met een bord, een lei, een kleitablet.
Bij veel van die verschijningsvormen is het niet de technologie, maar het gebruik waar het knelpunt ligt.  Wat is zinnig en op welke manier? In welke hoeveelheid? De mens ontwikkelt het liefst vanuit een oude verschijningsvorm. Herinnert u zich de eerste digitale tijdschriften en folders nog? Je zag de pagina’s en kon met de muis naar de hoek van die pagina gaan om daar met een hoekje de pagina ‘om te slaan’.. Op het scherm!
Gedacht vanuit een oude verschijningsvorm terwijl  er voor dit specifieke medium veel betere toepassingen te bedenken zijn . Met ingebedde filmpjes , externe links etc. De echte mogelijkheden die een technologie biedt.

Of je een computer, een digiboard en zelfs een iPad in de klas hebt is allang geen issue meer. Zou het niet moeten zijn. De vraag is : wat doe je er zo zinnig mogelijk mee? Sta je het toe en zorg je zelfs voor een lesprogramma waarbij omgang met en doorgronding van het apparaat dusdanig  gestimuleerd wordt dat het kind er later in de maatschappij zijn voordeel mee kan doen?  Het zelfde geldt nu voor de mobiele telefoon. De smartphone.  Wat zijn de mogelijkheden?

Mogelijkheden die kinderen misschien wel sneller doorhebben dan wij. Toen ik mijn kinderen vroeg naar wat ze ervan vonden dat ze bij sommige docenten hun smartphone in moesten leveren antwoordde mijn 15 jarige zoon: och.. als ik de bluetooth aan laat staan kan ik met m’n oortje gewoon muziek blijven luisteren al ligt de phone dan voorin de klas in het bakje.

Sprokkelwijs
Kinderen zijn slim en gelukkig maar. Want zij zullen later volop met die technieken aan de slag moeten. Hun voordeel ermee doen en zich er tegen moeten weten te wapenen. Als je ziet dat alleen al je gezondheidszorg steeds meer in je mobieltje zit. Je administratie, je communicatie. En dat zouden we onze kinderen ontzeggen omdat ze nou eenmaal van papier moeten leren omdat.. ja waarom, omdat ze later ook alles vanaf papier zullen doen? Nee, omdat wij dat nou eenmaal zo gewend waren?  Of OK, omdat ze anders zijn afgeleid…door bv snapchat facebook, etc. ( Alsof ik vroeger niet naar buiten staarde, poppetjes tekende  of briefjes schreef. Zou het zin hebben gehad mijn ogen af te plakken of mijn pen af te pakken? Kinderen weten heus wel redelijk maat te houden. Zeker met goede begeleiding! En ja af en toe dus keihard optreden en afpakken die digitale zooi!)

Maar de mogelijkheden met digitaal en zelfs een mobiel in de klas zijn juist zo leuk, nog zo in de kinderschoenen maar zo veelbelovend. Kahoot is een leuk voorbeeld en mijn kinderen wisten me ter verzekeren dat dan eigenlijk altijd iedereen gewoon meedoet. Daar zit de clou. Alles met mate en met duidelijke focus vanuit de docent. Een pro actieve houding. Natuurlijk moet die telefoon af en toe weg en uit, maar compleet verbannen is geen optie.

Temeer in  de toekomst de digitalisering enkel maar groter zal worden.  Op dit moment is het fascinerend om te zien hoe horterig en stoterig dat soms nog gaat. Neem alleen al een volgsysteem zoals Som of Magister ed, waar ieder moment cijfers op kunnen worden gezet. (Die kinderen dan op willekeurige momenten (vlak voor het slapen, vlak voor een ander proefwerk) te zien krijgen. Kan dat niet, wanneer de cijfers dan ook worden  ingevoerd, op 1 vast tijdstip op het systeem gezet?) De apps voor huiswerk hulp blijven nog vaak achter, Google Translate maak er soms echt nog een potje van. Maar het  ontwikkelen van nieuwe apps en toepassingen en het bijblijven bij wat er  als toepassing verkrijgbaar is – hoe vermoeiend soms ook-  is broodnodig. Als je alleen al kijkt naar de Hololens van Microsoft. Een stap verder dan virtual reality, de augmented reality (mixed of added reality). Nog verder gaat Sensory Reality, zoals de 4DX-films in de Pathe-bioscopen en de Experience Pod van Sensiks die alle zintuigen prikkelt met geur-, licht-, geluid-, wind- en temperatuurwisselingen.  Kinderen leren vanuit allerlei bronnen. Lang niet allemaal traditioneel. Zo sprokkelen zij als het ware hun informatie bij elkaar. Lesstof bevindt zich niet meer enkel in een schoolboek. Traditioneel onderwijs wordt Sprokkelwijs. Daarbij krijgt lesstof een hele nieuwe dimensie en kan je als aanbieder geen struisvogelpolitiek bedrijven.

 Artificial Attention
Zaak is wel te zorgen dat de elektronica niet consequent voor foute toepassingen wordt gebruikt. Rekenmachines hebben al een examenstand. Het ‘Jammen’ van telefoons is (ivm 112-bereikbaarheid) verboden voor scholen. Maar een goede oplossing kan niet uitblijven. Een manier waarbij de mogelijkheden van een device, of dat nou een pen is of een smartphone, optimaal zinnig worden gebruikt terwijl misbruik wordt teruggedrongen. Met in de toekomst een steeds persoonlijker digitale assistent (Artificial Intelligence wordt in mijn beleving  ‘Artificial Attention’ en dus een ‘Artificial Assistent’). Want de mogelijkheden voor 1-op-1 assistentie via je mobiel device zijn in feite oneindig. Als je ziet wat Siri nu al kan en waar artificial intelligence zoals bijvoorbeeld Google Home of Alexa en Echo van Amazon toe in staat zijn, is het toch alleen maar toe te juichen om dat zo door te ontwikkelen dat elk kind straks precies op maat uitleg begeleiding controle en ondersteuning krijgt. En je device voor andere zaken gebruiken is dan automatisch al niet meer mogelijk want je digital assistent zal zich direct te kort gedaan voelen. Sterker nog, een groter aandachtspunt ligt wat dat betreft bij de privacy en bewegingsvrijheid dan bij afleiding).  Je AI zal je stemming kennen en misschien wel weten wat er het best op welk moment aan leerstof kan worden opgenomen en dus aangeboden. Hij (of zij) oefent met je, verbetert je, stimuleert je. De eerste projecten om via devices kinderen met autisme te leren communiceren, lopen al. Een enorme uitdaging wel voor de aanbiedende partijen, van zorg tot scholing: welke methode werkt? Wat geeft het meeste leerwinst, wat blijkt niet te werken. Gebruik maken van digitalisering als middel, maar sterker nog ook als doel: leren programmeren. Het is voorlopig heus nog een zoektocht. Maar blijf wel zoeken.

Schermen zullen ons omringen in allerlei vormen. Onder andere klein en prive met al dan niet een terugkoppeling naar een centraal systeem van waaruit een menselijke begeleider nog mee kan kijken.
Is dat slecht voor hun ogen, voor hun nachtrust en voor hun concentratie? Voor hun leervermogen of vooral voor hun begeleiders?

Balans
Zolang  ze er niet agressiever van worden dan ik werd door MacGyver, denk ik dat we er wijs aan doen de schermen voor ze aan te zetten en ze de digitale blik op de wereld te gunnen. Ze webwijs te maken. Met mate, in balans.  Waarbij leren een vrolijke uitdagende bezigheid is waarbij de echte en de digitale wereld elkaar volop versterken en  steeds meer zullen blenden/vervlechten. En zolang we dan die schermen niet te vierkant maken komt het met hun ogen vast ook wel goed.

Lieke Lamb,

TrendWatcher.com // Future Expertise Center